ΧΑΜΕΝΕΣ ΓΕΝΙΕΣ, ΧΑΜΕΝΕΣ ΑΓΑΠΕΣ (Η Οδύσσεια ενός πρόσφυγα Θρακιώτη)

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ 2^ο ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΜΑΤΖΑΡΗ 

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

Μόλις τέλειωναν οι γιορτές των Χριστουγέννων άρχιζαν οι ετοιμασίες για την Πρωτοχρονιά.

Όπως τα Χριστούγεννα έτσι και την Πρωτοχρονιά βγαίναμε και λέγαμε τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα περιμένοντας να καζαντίσουμε.

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
ικκλησά με τ' άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός
άγιος και Πνευματικός,
στη γη να πιρπατήσει

και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης ίρχετι,
κι ούλους μας καταδέχιτι,
από την Καισαρεία,
συ' σαι αρχόντισσα κυαρία.
Βαστά εικόνα και χαρτί
ζαχαροκάρνο, ζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι
διες και με-διες και με του παλικάρι.
Το καλαμάρι ίγραφε,
τη μοίρα του την ίλεγε
και το χαρτί-και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου-άγιε μου καλέ Βασίλη.
Του χρόνου μας αρχή καλή
και ο Χριστός μας προσκαλεί
την κακία ν' αρνηθούμι
μ' αρετές να στολιστούμι.
Να ζούμι βίον τέλειον
κατά το ευαγγέλιον
με αγάπη με ειρήνη
και με τη δικαιοσύνη.
Χρόνια πολλά και ευτυχή
με καθαρά κι αγνή ψυχή
με χαρά και με υγεία
και με θείγια ευλογία.

Κάθε προπαραμονή και παραμονή όλο το χωριό μοσχοβολνούσε από ψητά γιατί δεν έμνισκε σπίτι που να μη κάνει βασιλόπιττα και πίτες, μόνον όσοι πενθούσαν δεν έκαμναν. Από γλυκά τα ποιο συνηθισμένα ήταν ο πινίρ χαλβάς* και η μαμαλίγκα*.

Η βασιλόπιττα ήταν πίττα φυλλωτή. Τα φύλλα τα άνοιγαν με την φλομαροσαΐτα* και η γέμιση, που ήταν πλιγούρι έμπαινε  ανάμεσα στα φύλλα και εκεί  η μάνα μας έχωσε μέσα τον παρά και άλλα σημάδια. Ο παράς μπορεί να ήταν γρόσι, δυάρι ή κάρτο ή ελληνικό νόμισμα, όπως εμάς οι πίττες εκείνη τη χρονιά είχαν μέσα τους, θυμούμαι, δραχμές του 1910, που στον πατέρα μας είχε δώσει ο παπά Παναγιώτης γιαυτό το λόγο.

Από σημάδια η μάνα μας έβαλε πελεκούδι από την πόρτα και κλαρί για το σπίτι, κουκί και στάρι για τα χωράφια, σταφίδα για το αμπέλι, κομματάκι τυρί για τα πρόβατα και άχερο για τα γελάδια το άλογο και το γαϊδούρι.
Τη σταύρωσε τρεις φορές, ύστερα την άλειψε με αυγό και φρόντισε με το ζυμάρι να τη στολίσει με διάφορα σχέδια και ξόμπλια.

Σε αυτήν, που θα έκοβαν το βραδύ μετά το βραδινό τραπέζι σχεδίασαν στη μέση ένα Β από το όνομα του Άη Βασίλη, στην άλλη που θα έκοβαν ανήμερα το μεσημέρι σχεδίασαν ΝΜ από τα αρχικά του νοικοκύρη. 
Σε όσους συγγενείς ή γείτονες πενθούσαν έστειλαν κομμάτια πίττα, που την έκοβαν με το χέρι, γιατί το μαχαίρι συμβόλιζε το θάνατο.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το βράδυ βάλαμε στο τραπέζι 9 λογιών φαγητά, πολλών λογιών οπωρικά, στη μέση τοποθετήσαμε τη βασιλόπιττα, το πιάτο με τα χριστόψωμα, ένα ποτήρι κρασί και ένα κερί αναμμένο σε ένα από τα ψωμιά. Όλοι  καθίσαμε γύρω στο τραπέζι. O πατέρας μας, αφού φάγαμε σταύρωσε τρείς φορές την βασιλόπιττα την αγίασε γιατί μόνο έτσι μπορούσε να την κόψει με το μαχαίρι. Πρώτα ξεχώρισε το κομμάτι του Αϊ Βασίλη, μετά το δικό του, της μάνας μας, της γιαγιάς Ανέζως, των παιδιών από το μεγαλύτερο στο μικρότερο, του σπιτιού, των χωραφιών και των ζώων.

Ο παράς έπεσε στη γιαγιά Ανέζω και  όλα τα παιδιά πήγαμε από σεβασμό και της φιλήσαμε το χέρι.

Τον παρά, που τον έλεγαν βασιλεμένο, τον ρίξαμε μέσα στο ποτήρι με το κρασί ήπιαμε όλοι από λίγο και ευχηθήκαμε. Και του χρόνου τα καλλίτερα.

Βάλαμε τον παρά στα εικονίσματα του σπιτιού για να τον ευλογήσει ο Χριστός και εκεί το αφήσαμε μέχρι τον άλλο χρόνο.

Τα μεσάνυχτα η γιαγιά Ανέζω άνοιξε για λίγο να τρέξει το νερό της βρύσης, γιατί, λέγανε, σύμφωνα με το έθιμο σ’ αυτόν που πέφτει ο παράς ανοίγει τη βρύση να τρέξει η ευτυχία σαν το νερό.

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ