«Ω, τι ζήλος για την Κεντροαριστερά

του Χάρη Καστανίδη


Η ιδεολογική και πολιτική αποκαθήλωση του ΠΑΣΟΚ ως κόμματος της Κεντροαριστεράς και η εκλογική του συντριβή, εξαιτίας των κυβερνητικών πολιτικών που εφάρμοσε μετά το 2009, άνοιξαν εδώ και αρκετούς μήνες τη συζήτηση για την ανασυγκρότηση του χώρου της Κεντροαριστεράς, για την αναδιοργάνωση του δημοκρατικού – σοσιαλιστικού ρεύματος στην Ελλάδα.

Στις συζητήσεις προσήλθαν ορμητικά και αυτοβούλως πολιτικά κόμματα, κινήσεις, πρωτοβουλίες, πρόσωπα, έχοντας όλοι προηγουμένως αυτοπροσδιοριστεί ως εκπρόσωποι της Κεντροαριστεράς και του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Ακόμη και οι υπαίτιοι της διάλυσης του χώρου εμφανίζονται ως ζηλωτές του ονείρου και θεραπαινίδες του εγχειρήματος! Ο συνωστισμός των επίδοξων αναμορφωτών, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται και μερικοί από τους πιο σκληρούς νεοφιλελεύθερους, κινδυνεύει να γελοιοποιήσει την προσπάθεια, καθώς οι πολίτες χάνουν το νόημα της Κεντροαριστεράς, βλέποντας κάτω από τη στέγη της να συνενώνονται οι πιο ετερόκλητες δυνάμεις.

Η κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική ανάγκη να ανασυγκροτηθεί το δημοκρατικό – σοσιαλιστικό ρεύμα και να υποστασιοποιηθεί στα όρια μιας νέας, μεγάλης κεντροαριστερής παράταξης μπορεί να υπηρετηθεί σοβαρά, αν απαντήσουμε εξαρχής στο ερώτημα: από ποιους, πώς και για ποιους θα γίνει η προσπάθεια:

1. Το εγχείρημα της ανασυγκρότησης δεν μπορεί να γίνει μέσα στο πλαίσιο των πολιτικών που εκπηγάζουν από τα μνημόνια, αλλά στα όρια μιας δυναμικής που συγκρούεται με αυτές. Συνεπώς, τα κόμματα, οι κινήσεις και τα πρόσωπα που υποστηρίζουν την εφαρμογή της πιο ακραίας νεοφιλελεύθερης πολιτικής, όπως αυτή υπαγορεύθηκε από τους δανειστές και υιοθετήθηκε από τους εγχώριους συνομιλητές τους, δεν μπορούν να είναι δυνάμεις της προοδευτικής αναδημιουργίας. Οι εκπρόσωποι της εφαρμοζόμενης «λύσης» για την Ελλάδα, που στραγγίζει την οικονομία και στραγγαλίζει την κοινωνία, έχουν ιδεολογικά ακυρωθεί στη συλλογική κοινωνική συνείδηση και προσλαμβάνονται ως νέα, πρόσθετα τμήματα του συντηρητικού πολιτικού φάσματος. Η επίκληση της ιστορικής αναφοράς τους στον δημοκρατικό – σοσιαλιστικό χώρο αποτελεί απλώς θραυσματική ανάμνηση. Η επαναφορά του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ στο προσκήνιο της Κεντροαριστεράς θα μπορούσε να συμβεί θεωρητικά, μόνο, αν προχωρήσουν σε ριζική επαναθεώρηση της πολιτικής τους και σε ρήξη με τις σημερινές επιλογές τους.

2. Η δημιουργία ενός νέου και ελπιδοφόρου δημοκρατικού – σοσιαλιστικού πόλου θα στηριχθεί, πρώτα απ’ όλα, στη διαμόρφωση ενός πειστικού, εναλλακτικού εθνικού σχεδίου για την έξοδο της χώρας από την κρίση. Το σχέδιο αυτό πρέπει να υπερβαίνει τη σχηματοποιημένη αντίθεση μνημονιακών – αντιμνημονιακών πολιτικών, πρέπει να περιλαμβάνει μια συνεκτική δέσμη ιδεών για την παραγωγική και θεσμική ανασυγκρότηση της χώρας. Η Ελλάδα χρειάζεται μια νέα παραγωγική δομή, με παραγωγικούς τομείς δυναμικούς, που ευνοούν την ενδογενή ανάπτυξη και παράγουν πλούτο. Η σύγχρονη Κεντροαριστερά πρέπει να παραμείνει απολύτως πιστή στην παραδοσιακή κεϋνσιανή αρχή της αναδιανεμητικής λειτουργίας του κράτους με οδηγό την κοινωνική δικαιοσύνη. Πριν, όμως, από τη δίκαιη αναδιανομή, πρέπει να παραχθεί επαρκής πλούτος. Γιατί μόνο η αύξηση των εισοδημάτων, μέσω της αναδιανομής, χωρίς αυτή να συνδυάζεται με την ύπαρξη μιας ισχυρής εθνικής παραγωγικής βάσης, θα ευνοήσει άλλες χώρες, καθώς η αύξηση του εισοδήματος θα διοχετευθεί στην κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Να γιατί το εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να είναι ένα σχέδιο για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Το δεύτερο θεμελιώδες κεφάλαιο του εναλλακτικού εθνικού σχεδίου για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση πρέπει να αφορά τη θεσμική ανασυγκρότηση της χώρας, δηλαδή την αναδιοργάνωση των δημοκρατικών θεσμών, του πολιτικού συστήματος και της διοίκησης. Ο ιδεολογικοπολιτικός χώρος του δημοκρατικού σοσιαλισμού θα ξαναβρεί το νόημα της ύπαρξής του και της αποστολής του, αν θέσει επί τάπητος το ζήτημα της ριζικής αναδιοργάνωσης της Δημοκρατίας, ώστε το γενικό δημόσιο συμφέρον να καταστεί η μόνη ισχυρή κανονιστική αρχή των πολιτικών αποφάσεων. Δεν θα υπάρξει κανένα φωτεινό σημάδι στην εθνική μας πορεία, εάν δεν επαναδιατυπωθεί ολότελα το δημοκρατικό αίτημα, εάν δηλαδή δεν εκμηδενισθεί η ασφυκτική επιρροή ολιγαρχικών ομάδων του πλούτου και της εξάρτησης στα κέντρα λήψης των πολιτικών αποφάσεων και δεν αυξηθεί, αντιστρόφως, η επιρροή του λαϊκού παράγοντα σε αυτά. Η Κεντροαριστερά, λοιπόν, θα ανασυγκροτηθεί, μόνο αν καταφέρει να εκπονήσει ένα τέτοιο σχέδιο εξόδου από την κρίση.

3. Η Κεντροαριστερά για να υπάρξει πρέπει προηγουμένως να συνθέσει ένα ανανεωμένο ιδεολογικό πλαίσιο, με σταθερές αναφορές στις αξιακές της ρίζες, προσαρμοσμένο στις σύγχρονες συνθήκες και αποκαθαρμένο από αρνητικές εμπειρίες της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατικής πράξης. Ούτε ο μπλερικός «τρίτος δρόμος» ούτε το σρεντερικό «νέο κέντρο» αποτελούν πηγές έμπνευσης του ελληνικού δημοκρατικού σοσιαλισμού. Το τέλος των μεγάλων αφηγήσεων που προανήγγειλε ο Λιοτάρ δεν πρέπει να επιβεβαιωθεί. Το ανανεωμένο ιδεολογικό πλαίσιο της νέας Κεντροαριστεράς ουσιαστικά πρέπει να συνιστά μια νέα μεγάλη αφήγηση των σταθερών αγώνων της ενάντια στον καπιταλισμό της καταστροφής, όπως τον οριοθέτησε η «συναίνεση της Ουάσινγκτον». Αφήγηση για την ανάδυση ενός νέου κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού μοντέλου, εφοδιασμένου με ισχυρούς εξισορροπητικούς μηχανισμούς, που μετατρέπουν την κυριαρχία της αγοράς σε κυριαρχία της κοινωνίας και των αναγκών της, που μεταμορφώνουν τη δημοκρατία από μαραζωμένη αντιπροσώπευση σε έναν θεσμικό σχηματισμό δυναμικά διαμορφούμενο από άμεσες λαϊκές πρωτοβουλίες, που μετατρέπουν τη γνώση από ανταγωνιστικό πλεονέκτημα λίγων σε διάχυτη κοινωνική ικανότητα για την υπεράσπιση των ανθρωπιστικών αξιών.

Το ανανεωμένο ιδεολογικό και προγραμματικό πλαίσιο της νέας Κεντροαριστεράς πρέπει να εξασφαλίσει τη στήριξη μιας ευρείας κοινωνικής συμμαχίας. Η κοινωνική αυτή συμμαχία δεν θα διαμορφωθεί με βάση το ερώτημα ποιοι συμμετέχουν, αλλά ποιοι αποκλείονται. Και αυτό που θα αποκλεισθεί είναι μόνο το χρηματοοικονομικό και επιχειρηματικό σύμπλεγμα, που εκπροσωπεί την ελληνική εκδοχή του καπιταλισμού της καταστροφής, δηλαδή το σύμπλεγμα που αρθρώνεται, γύρω από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, από το πελατειακά ευνοημένο επιχειρείν και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που ελέγχουν