''Η ιστορία της πόλης, περνά από το μνημείο των Εβραίων Σαλονικιών''

   Το Μνημείο προς τιμή των 50.000 Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης που μαρτύρησαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, βρίσκεται στην Πλατεία Ελευθερίας όπου μεταφέρθηκε το 2006. Είχε αποκαλυφθεί στη συμβολή των οδών Αλεξάνδρου Παπαναστασίου και Κων/νου Καραμανλή. Σχεδιάστηκε από τους αδελφούς Glid και παριστάνει την επτάφωτο λυχνία και φλόγες με ένα πλέγμα ανθρώπων.

  

Πριν μερικές ημέρες πραγματοποιήθηκε στη πόλη μας ημερίδα με συνδιοργανωτή το Ίδρυμα Heinrich Boell, με αντικείμενο τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τη μετατροπή της Πλατείας Ελευθερίας από παρκινγκ, σε πάρκο μνήμης για τους Εβραίους της πόλης που σκοτώθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Το δίλημμα που ανέκυψε τελικά είναι εάν η ανάπλαση θα επικεντρωθεί στο ιστορικό γεγονός που την έχει στιγματίσει (το μαύρο Σάββατο του 1942 όπου συγκεντρώθηκαν εκεί 9.000 Εβραίοι Θεσσαλονικείς και αφού υπέστησαν δημόσιο εξευτελισμό στάλθηκαν στα καταναγκαστικά έργα) ή μια αστική πλατεία, φιλική στον χρήστη και τον επισκέπτη που θα αναδεικνύει και άλλα στοιχεία. Στις περισσότερες παρεμβάσεις απουσίαζε οποιαδήποτε αναφορά στο πολύπαθο μνημείο του Ολοκαυτώματος. Οι  τοποθετήσεις εξαντλήθηκαν στη λογική να αποφύγουμε τα δυσάρεστα, να μην αποδώσουμε ευθύνες, να κουκουλώσουμε τα τραυματικά ιστορικά γεγονότα, να μιλάμε μόνο για θριάμβους. Να αφηγούμαστε την Ιστορία με ωραία λόγια και να αποσιωπούμε βασανιστήρια και εξευτελισμούς.

   Όταν το 2010 ο δήμαρχος της πόλης μιλούσε για τη μετατροπή της Πλατείας Ελευθερίας από παρκινγκ σε πάρκο μνήμης, δεν μπορούσε να προβλέψει ότι στις προτάσεις που κατατέθηκαν στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό δεν θα υπήρχε καν το πολύπαθο μνημείο του Ολοκαυτώματος. Ο διαγωνισμός έγινε, η κριτική επιτροπή ψήφισε την καλύτερη πρόταση και στη συνέχεια κλήθηκαν εκ των υστέρων οι πολίτες σε δημόσια διαβούλευση για να πουν την άποψή τους για τη πλατεία!!! Ο νικητής του 1^ου βραβείου έκανε ιστορική αναδρομή από το 1888 με την αποβίβαση του δούκα του Εδιμβούργου, την αναχώρηση του Βενιζέλου το 1913, μετά την απελευθέρωση, και την επιστροφή του το 1916 για να ιδρύσει στη Θεσσαλονίκη την τριανδρία. Αυτά και άλλα τόσα σημαντικά γεγονότα μπορούν να συγκριθούν με το «μαύρο Σάββατο» του 1942; Για αυτή τη πλατεία με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, που από τη δεκαετία του `50 είναι παρκινγκ, γιατί προφανώς μεταπολεμικά κάποιοι θέλησαν να θάψουν τη μνήμη και την ιστορική φλόγα, μαζί με τους νεκρούς, ο δήμος Θεσσαλονίκης έβαλε ορισμένες προδιαγραφές μεταξύ των οποίων και η ανάδειξη της ιστορικής μνήμης της πλατείας, έτσι γενικώς και αορίστως. Ποιός όρισε τους όρους του διαγωνισμού; Πως κατάφερε να αλλοιώσει τόσο τη φυσιογνωμία της πλατείας;

   Η πλατεία Ελευθερίας είναι μια πλατεία μνήμης για τους εβραίους σαλονικιούς που χάθηκαν. Σε αυτή τη πλατεία συγκεντρώθηκαν 9.000 σαλονικιοί πάππου προς πάππο, κομμάτι αυτής της πόλης. Ελάχιστοι γύρισαν(μόνο 1.950 άνθρωποι).Αν δεν τιμήσουμε τη μνήμη τους σε αυτήν ακριβώς τη πλατεία, που θα το κάνουμε; Στη κριτική επιτροπή του διαγωνισμού δεν ζητήθηκε η γνώμη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Η ανάπλαση της πλατείας είναι μια μοναδική ευκαιρία να δηλώσει η πόλη το «ποτέ ξανά»! Όλα αυτά σε μια εποχή που ο Δήμος Θεσσαλονίκης επιδιώκει τη συνύπαρξη και τη προσέλευση των εθνών στη πόλη. Όσοι κατάφεραν και διασώθηκαν και ζούν σήμερα στο εξωτερικό, όταν έρχονται στη πόλη μας επισκέπτονται πάντα το συγκεκριμένο σημείο, γιατί θέλουν να το θυμούνται καλά!!!

   Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί βραβεύουν μελέτες που αντιμετωπίζουν το αστικό τοπίο σαν πεδίο φύτευσης και καλλωπισμού. Οι μελετητές αλλά και οι κριτικές επιτροπές, συχνά αγνοούν την ιστορία και τις μνήμες της πόλης. Η Θεσσαλονίκη οφείλει να τιμήσει τους ανθρώπους που την ανέδειξαν. Απαξιώθηκε το σημαντικό ιστορικό γεγονός, που έπρεπε η επιτροπή του διαγωνισμού να αναδείξει ως μείζον κριτήριο για την επιλογή του αναδόχου. Στην ουσία ξεχάστηκε, αποσιωπήθηκε!!! Όποια πόλη πορεύεται χωρίς όλες τις πτυχές της ιστορίας της, καταλήγει σε ιστορικές αναφορές «a la carte»! Αυτό δεν αξίζει στη Θεσσαλονίκη μας. Τιμούμε τη μνήμη των Εβραίων Θεσσαλονικιών και δε φοβόμαστε να το δείχνουμε….

                             Κωνσταντίνος Σ. Μαργαρίτης

                                                                

                                                                                                                                    Δημοσιογράφος