Πήρατε απουσία François-Marie*! Η πρόκληση της ανεκτικότητας.

του Θεόδωρου Κουτρούκη*

Πριν μερικά χρόνια στην εκπομπή ενός ιδιόρρυθμου τηλε-ευαγγελιστή ένας ακροατής ζήτησε να παρέμβει on air. Ο τηλεθεατής προσπάθησε με κάποια επιχειρήματα (ορθά ή όχι, δεν μας ενδιαφέρει εδώ) να αντικρούσει τις θέσεις του παρουσιαστή. Ο τελευταίος -αφού φάνηκε ότι δεν είχε επαρκές οπλοστάσιο επιχειρημάτων- άρχισε να φυσάει και να ξεφυσάει, και τελικά βρήκε τη λύση: απευθυνόμενος στον τηλεθεατή και κοιτώντας την κάμερα είπε «είσαι Ιεχωβάς, έτσι δεν είναι; σας καταλαβαίνω από μακριά εγώ, μην ξαναπάρετε τηλέφωνο στην εκπομπή μου».

Δεν μπορώ να γνωρίζω αν η χροιά της φωνής αποκαλύπτει τη θρησκευτική προτίμηση ενός πολίτη, αλλά αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι η αντιπαράθεση δεν έγινε επί των επιχειρημάτων αλλά μετατοπίστηκε στις μύχιες σκοπιμότητες του συνομιλητή. 

Το ίδιο έργο το βλέπουμε να έχει πάρει πλέον τη μορφή χιονοστιβάδας στο Διαδικτυο και στα ποικιλώνυμα μέσα ενημέρωσης. Πρόκειται για την ενοχοποίηση της άλλης άποψης.  

Η βαθιά οικονομική ύφεση και τα φλέγοντα κοινωνικά προβλήματα έχουν διογκώσει σε υπερθετικό βαθμό τον αριθμό εκείνων των σχολιαστών (insiders των ΜΜΕ και social media ή και απλοί πολίτες) που υιοθετούν άκριτα την αλήστου μνήμης κουτσογεώργεια ρητορική: «δεν δικαιούσαι δια να ομιλείς (sic)». 

Η ενίσχυση αυτού του φαινομένου υποδαυλίστηκε και από προσφιλείς θεωρίες συνωμοσίας: οι εξωγήινοι, οι ψεκαστές, οι δωδεκαθειστές, οι μασόνοι, το Ισλάμ, ο Ποντίφικας, οι Νεφελίμ, οι Illuminati, συνεδριάζουν ως απόκοσμες ζοφερές καμαρίλες και απεργάζονται τον θάνατο της Ελλάδας (η οποία παρεμπιπτόντως ποτέ δεν πεθαίνει), αλλά δε φτάνουν μόνο μέχρι εκεί. Οι αυτόκλητοι εχθροί φέρονται να χρηματοδοτούν συστηματικά ακόμη και επίδοξους δημοτικούς συμβούλους της Κάτω Μυγδαλιάς για να υποστηρίζουν τις αντεθνικές θέσεις όλων των διαβολικών κέντρων λήψης αποφάσεων στο τοπικό ραδιόφωνο Κτηνοτροφικός FM stereo. Φαντάζομαι δεν είμαστε μακριά από το να υποστηριχθεί ότι αν ακουστεί αντίστροφα η μαγνητοταινία μιας ανάλογης εκπομπής ενδέχεται να ακούγεται μια απόκοσμη φωνή που θα επαναλαμβάνει τη φράση «Ο Σατανάς θα καταστρέψει την Ελλάδα» κ.λπ.  

Επομένως, φαίνεται ως αυτονόητο πως κάθε πατριώτης που ανακαλύπτει τη σκευωρία θα πρέπει να θέσει ένα τέλος στην εκφορά των απαράδεκτων αυτών απόψεων εμποδίζοντας τον συνομιλητή του να τις υποστηρίξει ή αποκαλύπτοντας δημόσια τον βρώμικο ρόλο του.     

Είναι πρόδηλο ότι οι ρητορικές του ανερυθρίαστου λαϊκισμού, της ευφάνταστης συνθηματολογίας και της άκριτης παραδοχής οποιουδήποτε νοσηρού σεναρίου συνωμοσίας, αποδυνάμωσαν τις πολιτικές θέσεις του ορθού λόγου, της διαλλακτικότητας και της ψύχραιμης αποτίμησης των πραγμάτων κι ευνόησαν τις ακραίες προσεγγίσεις.
Ο διάλογος δε θεωρείται πλέον ως το αποκλειστικό πεδίο αντιπαράθεσης ή επίλυσης των διαφορών αλλά ως μέσο κατατρόπωσης ενός αντιπάλου που αξιολογείται ως επικίνδυνος ή τουλάχιστον απαράδεκτος.
Το τρέχον φαινόμενο αυτό στρέφεται ευθέως κατά του φιλελεύθερου  και δημοκρατικού στοιχείου του πολιτεύματος. Σύμφωνα με τον νομπελίστα Paul Krugman «υπάρχει χώρος σε µια δημοκρατία για ανθρώπους που χλευάζουν και καταγγέλλουν όσους διαφωνούν μαζί τους· δεν υπάρχει καθόλου χώρος για υπαινιγμούς ότι όσοι βρίσκονται στην απέναντι πλευρά μιας συζήτησης πρέπει να αποκλειστούν από τη συζήτηση αυτή µε κάθε µέσο».

Οι σύγχρονες δημοκρατίες θεμελιώθηκαν -μεταξύ άλλων- στην δυνατότητα ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών και απόψεων. Οι υποστηρικτές της φίμωσης του αντιπάλου θα πρέπει να μη λησμονούν ότι αν σήμερα φιμωθεί η γνώμη ενός πολιτικού ή ιδεολογικού αντιπάλου τους, δε θα αργήσει η στιγμή που θα αμφισβητηθεί και η δική τους ελευθεροστομία, Αν ζούσε σήμερα ο Βολταίρος, δε θα ήθελε να είναι μέλος της παρέας τους.    

* François-Marie Arouet: Το πραγματικό όνομα του Βολταίρου που έλεγε “διαφωνώ με ότι λες, άλλα θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμα σου να το λες” 

*Θεόδωρος Κουτρούκης

Επικ. Καθηγητης Πανεπιστημιου Αιγαίου